NGÀY THƠ VIẾNG MỘ THI NHÂN - MỘT TẬP TỤC ĐẸP

Viếng mộ nhà thơ Phùng Quán

Ngày thơ  Nguyên Tiêu Tân Mão năm nay, ở Huế có rất nhiều điểm sinh hoạt thơ rất sôi động : Đêm thơ Nguyên Tiêu ở thị xã Hương Thủy , ở huyện lỵ Hương  Trà, đêm thơ của Cậu lạc bộ thơ Sông Bồ ( Hương Điền ); Nói chuyện thơ với đề tài Hạnh phúc trong thơ  do nhà nghiên cứu văn hóa  Cao Huy Thuần Việt Kiều  Pháp trình bày ở Liễu Quán chiều 12 Tháng Giêng . Đêm thơ Nguyên Tiêu chính của Huế diễn ra  ở Đại Nội  với chủ đề Đồng vọng thi ca . Ở đây sẽ giới thiệu thơ của  vị vua Nguyễn  ngư Minh Mạng, Tự Đức, thơ của các quan triều Nguyễn và thơ của các nhà thơ hiện đại nổi tiếng của Huế như Nguyễn Khoa Điềm.v.v..Nhưng có lẽ ám ảnh  nhất  và chương trình viếng mộ thi nhân trong Ngày thơ Việt nam ở Huế được tổ chức  sáng ngày 14 tháng Giêng Tân Mão .

Viếng mộ thi nhân ở Huế được tổ chức lần đầu tiên vào  Ngày thơ Việt Nam năm 2007. Các văn nghệ sĩ Huế thấy đây là chương trình có ý nghĩa nhân văn lớn trong việc “ôn cố tri tân”, nên đã quyết định “từ nay trở lên” , đến Ngày thơ Việt Nam hàng năm đều có tổ chức viếng mộ thi nhân tại Huế . Đã thành lệ, đây là lần thứ tư các nhà văn Huế đi viếng mộ thi nhân trong Ngày thơ Việt Nam. Chúng tôi cho rằng, Ngày thơ Việt Nam là ngày Chào Lá cờ Thơ, ngày “Giỗ Thơ”, nên đi viếng mộ thi nhân là việc đầu tiên phải làm. Và ở Huế , viếng mộ thi nhân trong ngày thơ Việt Nam đã thành một mỹ tục.

Năm nay việc viếng mộ thi nhân sẽ bắt đầu từ sáng 14 tháng Giêng Tân Mão . Chúng tôi  xin kể lại việc việc mộ thi nhân  trong ngày thơ Việt Nam năm Canh Dần để bạn đọc hình dung việc viêng một thi nhân năm nay xúc động như thế nào . Nguyên  Tiêu năm ngoái , sáng ngày 25/2/2010 ( tức ngày 12 Tháng Giêng Canh Dần) , rất nhiều nhà văn, nhà thơ  Huế do hoạ sĩ Đặng Mậu Tựu, chủ tịch Hội Liên Hiệp VHNT Thừa Thiên Huế dẫn đầu đã lên vùng đồi miền Tây Huế viếng mộ các nhà thơ . Đoàn gồm có nhà thơ Hồng Nhu, Mai Văn Hoan, Trần Hoàng Phố, Trần Thuỳ Mai, Ngô Minh, Hạ Nguyên , Nguyễn Thiền Nghi, Lê Vĩnh Thái, Nguyên Quân, Lê Tấn Quỳnh.v.v.. cùng gần 20 em học sinh lớp chuyên văn trường Đaị học Khoa hoc do cô giáo, hoạ sĩ Võ Thị Quỳnh dẫn đi . Chương trình do Tạp chí Sông Hương tài trợ. Tạp chí đã thuê xe, mua nhang , rượu ngon cho các nhà văn đi viếng mộ.

Viếng mộ Cụ Phan Bội Châu

Mộ các nhà thơ, nhà văn ở Huế tập trung ở 3 khu vực gồm Nhà thờ Phan Bội Châu- Nghĩa Trang Phan Bội Châu, Đồi Từ Hiếu và Nghĩa trang nhân dân thành phố Huế. Đoàn đã  đến Nhà thờ Phan Bội Châu ở 92-đường Phan Bội Châu thắp nhang viếng mộ cụ Phan, một nhà thơ , nhà cách mạng nổi tiếng của nước ta đầu thế kỷ XX. Nhà thờ Phan Bội Châu vừa qua đã được sửa sang lại đẹp hơn. Các em học sinh chuyên văn . Huế ríu rít thắp nhang bên tượng cụ Phan. Bức tượng bán thân Phan Bội Châu do họa sĩ, nhà điêu khắc Lê Thành Nhơn ( định cư ở Úc, đã mất) thực hiện năm 1973 cao 4,5m, rộng 3,5m, dày 2,5m, gồm 12 mảnh ghép thể hiện chân dung cụ Phan với hai mảng phù điêu phản ánh hiện thực và ước mơ. Mảng bên trái là bóng tối thể hiện xiềng xích nô lệ, áp bức và tù đày của chế độ thực dân xâm lược. Mảng bên phải biểu đạt ước vọng hòa bình và độc lập, ấm no và hạnh phúc. Tượng được đặt trên một bệ hình khối chữ nhật cao 2m bằng đá hộc. Từ 30 năm nay, tượng được đặt tạm trong khuôn viên nhà thờ cụ Phan . Theo các nhà chuyên môn, bức tượng được đánh giá là lớn và đẹp nhất nước hiện nay. Nhưng vì nhiều lý do mà hơn 30 năm qua, vẫn chưa tìm được vị trí tương xứng để đặt. Vừa qua giới chức văn hoá tỉnh Thừa Thiên Huế và Thành phố Huế đã có nhiều cuộc họp bàn việc sẽ đặt bức tượng Phan Bội Châu ở một vị trí bên bờ sông Hương để Huế có thêm một điểm du lịch đẹp, ý nghĩa. Nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được.

Nghĩa trang Phan Bội Châu ở 5-đường Thanh Hải, Huế là khuôn viên mà sinh thời cụ Phan Bội Châu dùng tiền riêng của mình mua để làm nơi chôn cất những người yêu nước. Các nhà văn Huế và các em học sinh đã kính cẩn thắp nhang viếng các nhà thơ, nhà văn lớn có mộ ở đây như Nữ sử Đạm Phương, nhà văn Hải Triều ( là bà nội và bố của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm), nhà thơ Thanh Hải và các nhà cách mạng khác như Nguyễn Chí Diễu.v.v..

Đồi Từ Hiếu ( nơi có chùa Từ Hiếu) là nơi có nhiều mộ các thi sĩ Hoàng tộc và các nhà cách mạng. Len lỏi vượt qua cây xấư hổ dày đặc và những bức tường xây cao thấp, lắt léo của một nghĩa trang dày đắc mộ chí, các nhà văn và các em học sinh đã tìm đến thắp nhang cho Nhà thơ Tùng Thiện Vương Miên Thẫm ( con vua Minh Mạng), một nhà thơ nổi tiếng Huế thế kỷ XIX. Sau đó đến viếng ngôi mộ chung của nhà thơ Vĩnh Mai và vợ là bà Phương Chi. Nhà thơ Vĩnh Mai là Bí thư đầu tiên cuả Thành uỷ Huế. Ngôi mộ hai vợ chồng đã được nhà thơ Nhât Lâm cải táng “nằmchung mộ”  giữa năm 2009 theo di chúc của nữ sĩ Phương Chi, sau khi bà mất. Ở đồi Từ Hiếu đoàn còn thắp nhang vái lạy các nhà cách mạng chống Pháp kiên cường như Trần Thúc Nhẫn, Trần Cao Vân, Thái Phiên. Trần Cao Vân và Thái Phiên  là người Quảng Nam bị Pháp bắt vì chống Pháp, bị xử chém được nhân dân chôn chung mộ. Ngôi mộ chung có 2 tấm bia được bà con xây cất đàng hoàng.

Nhà thơ Mai Văn Hoan đọc thơ bên mộ nhà thơ Nguyễn Văn Phương

Dọc đường Tam Thai lên Nghĩa trang nhân dân Huế có mộ của hoạ sĩ tài ba Bửu Chỉ, mộ các nhà thơ Hải Bằng, Nguyễn Văn Phương ( Phương Xích lô) , Nguyễn Xuân Hoàng và Thái Ngọc San. Trưa nắng nóng, nhưng các nhà văn, các em học sinh mồ hôi mồ kế đã hăng hái tìm đến các ngôi mộ thi sĩ. Mộ hoạ sĩ Bửu Chỉ ở cạnh Chùa Ba Đồn được gia đình xây cất rất đàng hoàng. Mới đó mà hoạ sĩ ra đi đã 5 năm rồi. Nhà thơ Trần Hoàng Phố, hoạ sĩ Đặng Mậu Tựu đã châm điếu thuốc Ngựa cắm lên bát nhang rồi rót rượu cúng hoạ sĩ. Ở mộ nhà thơ Phương Xích lô , nhà thơ Mai Văn Hoan đã xúc động đọc cho các em học sinh nghe bài thơ Trôi mà thi sĩ Nguyễn Văn Phương chép tặng trong sổ tay Mai Văn Hoan rồi Phương quên chưa công bố trong các tập thơ của anh. Bài thơ như tiếng thốt lên của định mệnh : Mai ta chết / mồ kia xanh ngọn cỏ / Những mùa thu vẫn lặng lẽ đi qua / Có chiếc lá nào / rơi / trên bia mộ / Ai chôn dùm xác lá / cạnh gần ta ! / Mai ta chết / có ai cười, ai khóc / Trong tận cùng sâu thẳm / ta nằm nghe / Có ai đến bên ta ngồi đọc / lời thơ tưởng niệm gọi ta về… / Mai ta chết / có ai lên đó hỡi / Trên mồ ta / những / quạ rú thông reo / Đè lên ta/ bằng tháng ngày / ớn lạnh / Giữa bốn bề / nghĩa địa / đìu hiu… Các nhà văn rót rượu tưới lên mộ Phương. Các em học sinh xúc động đứng quanh mộ chụp ảnh kỷ niệm. Thấy trên mộ Phương cát bị xói, nhà thơ Nguyên Quân đã đến nhà bà cạnh đó gửi tiền nhờ bà mua một xe ba gác sỏi rải lên mộ nhà thơ. Thật tình nghĩa.

Mộ nhà thơ Thái Ngọc San nằm dưới đồi thông đẹp. Gia đình , bạn bè đã xây cất khuôn viên mộ rất đẹp và sang trọng. Có cả bàn đá cho bạn bè đến viếng ngồi uống rượu. Nhà thơ Nguyên Quân đã lấy rượu trắng tưới lên bia mộ Thái Ngọc San để lau cho sạch cho mọi người chụp ảnh. Sau đó nhà văn Hồng Nhu ( đã 77 tuổi vẫn theo anh em đi viếng mộ thi nhân suốt buổi sáng), Trần Thuỳ Mai, Ngô Minh, Mai Văn Hoan …đã lần lượt thắp nhang vái lạy, chúc nhà thơ yên nghỉ ngàn Xuân. Mộ nhà thơ Nguyễn Xuân Hoàng ( thư ký toà soan Tạp chí Sông Hương, mất khi 41 tuổi) nằm trong khuôn viên mộ gia đình bên vợ. Xuân Hoàng là thi sĩ rất ngất ngưỡng, nên ở mộ anh, người bạn thân là nhà thơ Hạ Nguyên ( tức Hồ Đăng Thanh Ngọc, phụ trách Tạp chí Sông Hương) đã khuy chai rượu quý để mọi người cụng ly với hương hồn thi nhân. Ai cũng tưới lên mộ Xuân Hoàng một chén rồi cụng ly uống một chén . Rồi anh em đọc những bài thơ cuối đời của Nguyễn Xuân Hoàng. Bài thơ Lệ nến như một dự báo số phận thật xúc động. Cháy nữa thôi nến ơi / Hanh khô từng giọt máu / Nhen tình em nhân hậu / Độ lượng ấm vòng tay / Cháy nữa thôi nến ơi /Ta đợi em / Nến tàn / Héo khô dòng nước mắt / Gót chân khuya / Em về / Bình minh lên / tím buốt / Cháy nữa thôi nến ơi / Một kiếp người ngắn ngủi..

Năm nay, hành trình Viếng mộ Thi nhân ngày Thơ Việt Nam vẫn diễn ra như năm ngoái. Nhưng  nét mới hơn là điểm kết thúc  là viếng mộ Phùng Quán  mới xây dựng xong rất khang trang ở vùng Ngoại Viên Hưng , Thủy Dương . Khu lăng mộ Phùng Quán được  xây dựng nhờ sự “góp cát đá” của đông đảo bạn bè văn chương và người hâm mộ ở khăp nơi trong và ngoài nước.  Người viết bài này trộm nghĩ , ở Hà Nội cũng như ở các tỉnh, việc đáng làm nhất trong Ngày thơ Việt Nam nên dành thời gian viếng mộ các thi nhân như là một sự tri ân người đi trước.  

Và phải duy trì Ngày viếng mộ thi nhân thành một tập tục văn hoá Việt .

Nguồn: nguyentrongtao.org