BẰNG VIỆT NHEO MẮT NHÌN THẾ GIỚI

                                                                                                Trần Hoàng Hoàng

Không thể dậm chân tại chỗ, ngày hôm nay phải khác ngày hôm qua - Nhà thơ Bằng Việt thành danh thời chiến, giờ có còn tiếp tục tìm thơ?

Bằng Việt đã gián tiếp trả lời những câu hỏi với tập thơ mới nhất: “Nheo mắt nhìn thế giới” (NXB Văn học, 2008).

Tập thơ: "Nheo mắt nhìn thế giới" của nhà thơ Bằng Việt.

40 năm một hành trình thơ

Bằng Việt khởi đầu hành trình thơ của mình với tập thơ “Hương cây – Bếp lửa” (in chung với nhà thơ Lưu Quang Vũ) vào năm 1968. Kể từ đó, ông ghi dấu ấn đậm nét của mình lên thơ ca Việt Nam hiện đại với một phong cách không thể lẫn với bất cứ nhà thơ nào khác. Dù nằm trong dàn đồng ca trước Đổi mới nhưng Bằng Việt vẫn tạo cho mình một phong cách thơ trí tuệ, suy tưởng mà vẫn sinh động, gần gũi với cuộc sống của một trí thức sống trong thời đại của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Nhiều thế hệ học sinh đã thuộc lòng bài thơ giản dị mà xúc động Bếp lửa hàng chục năm hiện diện trong môn văn nhà trường phổ thông:

“Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?”

Trong những năm tháng chống Mỹ, Bằng Việt là nhà thơ tiêu biểu nhưng ông khác với những nhà thơ chiến trường như Phạm Tiến Duật, Nguyễn Đức Mậu, Anh Ngọc…; khác một cách rõ rệt! Nếu tác phẩm của họ trực tiếp phản ánh cuộc sống nơi chiến trường thì Bằng Việt tìm cho mình góc nhìn chiến tranh qua những con người bình dị với nếp sống ngày thường đã trở thành không – bình – thường:

Với một nhà thơ không gì hạnh phúc hơn khi tác phẩm của mình được những người trẻ tuổi chép lại chuyền tay nhau xem như những kỷ niệm:

“ Pauxtốpxki là dĩ vãng trong em
Thành dĩ vãng hai ta. Bây giờ anh ngoảnh lại:
Nhưng không phải thế đâu, không phải thế đâu, anh hiểu rằng không phải...
Như tuổi thơ, vừa đó đã xa vời!

Đưa em đi... Tất cả thế xong rồi,
Ta đã lớn. Và Pauxtốpxki đã chết !
... Anh vẫn khóc khi nghĩ về truyện "Tuyết"
Dầu chẳng bao giờ mong đợi nữa đâu em!”

(Trích bài: Nghĩ lại về Paustovsky)

Đã đến tuổi "nheo mắt nhìn thế giới"

Với “Nheo mắt nhìn thế giới”, người đọc cảm nhận một tâm trạng khá kìm nén, nhẫn nhịn, thậm chí có phần chua chát, ngậm ngùi... Đấy là tâm trạng của một con người - nhà thơ đang ở thời điểm hồi tưởng về quá khứ với những nỗi luyến tiếc.

Hoài niệm là điều không tránh khỏi ở người đã 67 tuổi như Bằng Việt nhưng ông vẫn nhìn cuộc sống hiện tại với tâm trí để hiểu, để không lỗi thời, không lạc nhịp.

Một Bằng Việt mới hiện diện với chất hài, vẻ bỡn cợt khiến nhiều người hy vọng tới sự bước tiếp trong thơ dù cho chính nhà thơ cũng không dám chắc: “Tôi không biết sau tập thơ này, tôi có còn đủ can đảm để tiếp tục cuộc “phiêu lưu” với thơ nữa hay không?” Với ông, được sống với một thời đại mới mẻ, để khám phá và hòa nhập trong đời sống ấy đã là hạnh phúc.

Trần Hoàng Hoàng