TỲ BÀ
.......
Tôi qua tim nàng vay du dương
Tôi mang lên lầu lên cung Thương
Tôi không bao giờ thôi yêu nàng
Tình tang tôi nghe như tình lang
Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi
Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi
Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi
Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi
Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu
Sao tôi không màng kêu: em yêu
Trăng nay không nàng như trăng thiu
Đêm nay không nàng như đêm hiu
Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân
Buồn sang cây tùng thăm đông quân
Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông.
Diễn đàn lý luận
MAI BÁ ẤN LIỀU CA SÁU TÁM
MAI BÁ ẤN LIỀU CA SÁU TÁM
HỒ SĨ BÌNH
Thời nay khi nhà thơ chọn thể thơ lục bát nhằm thể hiện tâm hồn thơ của mình luôn bị ám ảnh bởi bóng dáng của những người đi trước. Từ một Nguyễn Du tài hoa đại thành đến một Huy Cận man mác buồn với sông dài trời rộng một Nguyễn Bính đi bằng đôi chân lục bát vào văn đàn với bước đi chắc nịch đầy chất nông thôn rồi đến lối biểu đạt biến hóa thông minh của thi sĩ điên Bùi Giáng và cái hơi gió mạnh mẽ ngang tàng của lục bát Nguyễn Duy... Rất nhiều tuợng đài thơ lục bát mà bất kỳ một người làm thơ nào cũng sợ phải lặp lại bởi một nhịp thơ quen thuộc rất dễ làm mà khó hay như nhiều người đã nói.
Mai Bá Ấn ý thức về điều này rất rõ nhưng anh đã chọn lựa bằng tất cả nỗi cô đơn của chính mình. Nhà thơ đã lẻ bóng lên thuyền nhìn đâu cũng thấy núi cao và biển rộng và hành trang cho cuộc rong chơi tìm kiếm giữa biển trời nghệ thuật là sự lựa chọn bằng cách làm liều mà thôi. Nhưng đàng sau sự liều lĩnh đó ở một góc độ khác có thể nhận ra sự tự tin để không phải quá e dè:
Tình yêu rạch một vết thương
câu thơ lục bát đoạn trường
liều chơi
Đọc thơ anh sẽ hiểu hơn là chính cái sự liều lĩnh tự tin này đã tạo nên một giọng điệu riêng.
Thơ Mai Bá Ấn có sự thay đổi về tiết điệu cách biến nhịp biến thanh bất ngờ cách ngắt dòng theo nhịp phù hợp với tâm thế của chủ sáng tạo tạo nên một diện mạo sinh động cho thơ:
Mù sương nên cũng mong manh
lạy em
ba lạy
cho anh
tếch về
và:
... Yêu đỏ phượng
đắm nhạc ve
thất tình
tiếng rớt lá me
bên chiều
Nhưng không chỉ hình thức biểu đạt cái đáng nói là tâm hồn thơ Mai Bá Ấn một sự dung hợp của con người quê kiểng chân thành cộng với nợ áo cơm thành thị để người đọc hiểu rằng con người ấy rất nặng chân tình. Cũng có thể giữa bộn bề cuộc sống nhiều khi ra đã quên đi hoặc bị che khuất để rồi trong những giây phút lặng lẽ bất chợt có cơ hội nhận chân ra những điều tưởng như bé nhỏ nhưng đã làm ta đau đớn:
Áo cơm như một ngọn roi
quất ba - con ngựa đã còi hết xương
Anh thao thức về lời ru của mẹ một vằng trăng thiên cổ ngồi tự tình ru con không gian vắng lặng chợ chiều thứ bảy nỗi thổn thức ở chốn mù sương nỗi nhớ con đường ngày xưa em qua... Những đề tài đã quá quên thuộc những điều dễ đi qua giữa chốn phù hoa ấy Mai Bá Ấn níu lại và tỏ bày một cách đầy rung cảm với mọi người:
Chừ em... váy đỏ áo hồng
đời vui nên cắt tóc buồn như ngày xưa
... Mà khi đã lớn thành người
chuyện đời mẹ kể chưa nguôi nỗi lòng
Mực mùa hạ
rét mùa đông
lời ru gạn đục khơi trong cánh cò
Mai Bá Ấn sinh ra và lớn lên ở Tam Kỳ Núi Thành học Sư phạm Quy Nhơn, lấy Thạc sĩ ở Huế rôi long đong làm Nghiên cứu sinh ở Hà Nội, hiện đang dạy học tại Quảng Ngãi. Sự dịch chuyển chỗ ở vừa tạo ra cái thói quen thích ứng với môi trường mới và vô tình cũng mở ra một không gian cảm xúc rộng. Mà bao giờ cũng thế anh chân thành tỏ bày và nghĩ suy. Cái tạng của anh không thích ồn ào cũng chẳng phải loại coi ngôn ngữ nghệ thuật là một trò chơi lập dị khoa ngữ. Nhưng cũng không vì thế mà đâm ra dễ dãi với thơ. Anh yêu mến cuộc đời trân trọng với thơ. Sáng tạo cũng từ những rung động được chắt chiu được nén lại để có khi buốt lấy thành lời:
Hoa xuân mới hé đã tàn
bướm đa tình
té
giữa vàng trăng trôi
Câu thơ vẽ nên một hình ảnh so sánh bất ngờ và đột ngột của kẻ tự nhận là đa tình bỗng rơi xuống và trôi theo vằng trăng cổ lụy bởi một hình bóng đã xa khuất nghìn trùng. Thơ Mai Bá Ấn buồn nhưng không phải là kiểu "nỗi buồn là căn nhà của thi sĩ" (HPNT) bởi đời của anh có lận đận đó nhưng không đứt đoạn đổ vỡ. Ngay cả với tình yêu cho dù góc độ hoàn cảnh thế nào bao giờ nhà thơ cũng thành khẩn trần tình dù là kẻ đa đoan nhưng anh vẫn luôn chấp nhận "ngồi lại bên cầu thương dĩ vãng nghe giữa hồn cây cỏ mọc hoang vu" (Hòai Khanh):
Cúi xin em
những nợ nần
vay em từ lúc
thơ cầm trên tay
và với con cái:
Còn bao nhiêu đó yêu thương
hát ru
câu đoạn tiếng trường
đời ba
"Lục bát làm liều" ít thấy xuất hiện những bài có tiết tấu mạnh dồn dập nó như những bước chân lập chập của mẹ già trong khu vườn Tam Mỹ quê anh. Hình như đó là tấm lòng của người cứ chờ đứa con xa trở về với niềm an ủi. Thơ của Ấn mãi mãi thuộc về những điệu thức của tiếng lòng. Cần thủ thỉ tâm sự nhẹ mà thấm lâu.
Đó là bước chân của đứa con đi hoang lần nữa bước về để trải lòng mình ngồi lại với sao trời ở quê nhà:
Về quên
khói bụi trần ai
nguôi ngoai một cuộc đường dài ruỗi dong
Về quê
điện đỏ đèn hồng
thắp trăng làm tiệc giữa đông đúc trời
Hình như thấp thoáng ở đây có một chút tài tình của tác giả. Có những điều đề tài người ta đã khai thác quá nhiều đừng nên nói nữa. Thế nhưng anh vẫn có cách thể hiện lối trần tình của một người đàn ông Quảng Nam nhiều say đắm nhưng bổ bả. Sống với thơ là đồng nghĩa với khó khăn nghèo khổ con gái xứ Huế thâm trầm với chuyện đôi lứa nửa có nửa không:
Yêu nhau nói trớt
hóa thành giản đơn
Chấp em ba tủi bốn hơn
anh thương năm bảy
còn hơn hứa liều
Chấp chi ba chuyện tình yêu
Thơ lục bát của Mai Bá Ấn mang những dấu ấn của thi pháp hiện đại nhưng vẫn phảng phất cái hồn dâu bể của một thể thơ truyền thống đi xa để về gần như cách nói của nhà phê bình Nguyễn Phan Cảnh khi nói về thể thơ này: Những đặc trưng dân tộc về văn hóa bị nén lại trong dạng dân gian để tồn tại. Nói cho cùng cả trong cách chọn lựac với đầy đủ ý nghĩa của Lúc bát làm liều cái còn lại là văn hóa thơ của một người hiểu mình đang đứng đâu trencon đường sáng tạo. Thi ca đời nay vốn không dành cho người yếu bóng vía và thiếu đam mê.
Sinh ngày 24.3.1916 (tức ngày 21.2. năm Bính Thìn)
Tại quê ngoại ở xã Phước Lộc, nay là xã Tịnh Sơn, huyện Sơn Tịnh.
Ông lớn lên và sống chủ yếu tại quê nội ở thị trấn Thu Xà, thuộc xã Nghĩa Hòa, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Đó là một thị trấn cổ, có nhiều Hoa kiều đến sinh cơ lập nghiệp. Nhờ giao thông thuận tiện, có sông lớn, gần cửa biển, nên Thu Xà đã từng có thời kỳ rất sầm uất, buôn bán thịnh vượng, nhưng đã dần sa sút từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai nổ ra.
