TỲ BÀ
.......
Tôi qua tim nàng vay du dương
Tôi mang lên lầu lên cung Thương
Tôi không bao giờ thôi yêu nàng
Tình tang tôi nghe như tình lang
Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi
Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi
Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi
Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi
Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu
Sao tôi không màng kêu: em yêu
Trăng nay không nàng như trăng thiu
Đêm nay không nàng như đêm hiu
Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân
Buồn sang cây tùng thăm đông quân
Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông.
THI SĨ 'ĐIÊN' QUÁ CỐ ĐOẠT GIẢI THƠ 'BÁCH VIỆT'
THI SĨ 'ĐIÊN' QUÁ CỐ ĐOẠT GIẢI THƠ 'BÁCH VIỆT'
Khánh Lam
Tập thơ Một hôm núi khóc của Phạm Phú Hải được Ban giám khảo đánh giá: “Trong ngôi nhà cổ điển của thơ ngụ ngôn, thất ngôn, lục bát, thất ngôn bát cú, ông đã bày ra thế giới Phạm Phú Hải - Thế giới được phát sáng bởi chính tâm hồn ông”.
Người “điên”, nhưng thơ không điên
Khi ra đi ở tuổi 60, Phạm Phú Hải không để lại được gì ngoài gia tài thơ khoảng 1.000 bài. Ông mắc chứng tâm thần phân liệt từ năm 22 tuổi. Thời gian đầu, cứ bốn năm một lần, cơn bệnh lại đổ về hành hạ, ban đầu kéo dài một tháng, sau tăng lên một năm. Có những thời gian liền 2 - 3 năm, Phạm Phú Hải sống vật vã trong những cơn mê.
Những năm mới mắc bệnh, trong những khoảng thời gian đầu óc trở về bình thường, Phạm Phú Hải vẫn lao động chăm chỉ. Ông đi làm cho công ty nhôm, sau đó làm biên tập cho NXB Đà Nẵng, đồng thời tìm hiểu về thuốc chữa bệnh và rất mát tay khi chữa cho khá nhiều người thoát khỏi tai biến, trong đó có mẹ của nhà thơ Vũ Hữu Định.
Một hôm núi khóc đã mang về cho nhà thơ Phạm Phú Hải giải Bách Việt.
Vừa đi làm vừa làm thơ, từ những năm 1980, thơ của Phạm Phú Hải được người yêu thi ca nhắc tới như một hiện tượng. Nhiều câu thơ của ông tinh tế và tỉnh táo đến giật mình: “Mỗi khi ngồi quay mặt nhìn vào sát tường/ Tôi tưởng tượng bức tường là tôi/ Và tôi tưởng tượng tôi là bức tường/ Tôi nghĩ chắc bức tường sợ hãi lắm…” (Trích Tưởng tượng).
Ông tự nhận thấy đang sống trong một thế giới kỳ lạ của riêng mình: "Một năm có bốn mùa nhưng tôi biết có một mùa thứ năm/ Không gian có bốn phương nhưng tôi biết có một phương thứ năm/ Tôi đang sống/ Trong mùa phương không tên đó" (Trích Mùa và phương không tên).
Nhưng thời gian sống bình thường của Phạm Phú Hải kéo dài không lâu. Sau nhiều lần điều trị tại nhà, bệnh ông trở nặng, nhiều lần phải nằm viện vài tháng, không nhớ ai, không biết gì, chỉ thích đập phá và chửi rủa.
Thi sĩ Phạm Phú Hải. Ảnh: Thể thao văn hóa
Trong những năm từ 1989 - 2003, Phạm Phú Hải sống triền miên trong những cơn điên, không tỉnh táo nổi một ngày. Sống cùng ông lúc này chỉ có bà mẹ già, người gánh mọi đau thương do bệnh tâm thần của người con trai cả.
Sau rất nhiều nỗ lực cứu con không có kết quả, mẹ của nhà thơ Phạm Phú Hải lên chùa quy y. Thời gian sau đó, Phạm Phú Hải liên tục gặp may mắn khi gặp gỡ và quen biết nhiều người bạn tốt, gắn bó, giúp đỡ ông rất lớn về mặt tinh thần. Và, sau 14 năm, căn bệnh tâm thần lui dần, trả lại cho Phạm Phú Hải cuộc sống hầu như bình thường. Nhưng cũng chính lúc này, ông vập vào thói quen mới: hút thuốc. Sức khỏe suy sụp cộng với tai biến nhẹ do di chứng của những ngày điên loạn khiến ông bị thoái hóa não, và qua đời ngày 6/5/2009.
"Đóng mác" thơ Phạm Phú Hải
Khoảng năm 2004, bạn bè của Phạm Phú Hải, những người biết giá trị tác phẩm của ông, gợi ý gia đình ông chọn in một tập thơ. Quá trình thực hiện kéo dài khá lâu, do một số người, với những ý định khác nhau, quyết không trả bản thảo của Phạm Phú Hải cho gia đình ông. Đấu tranh nhiều năm, em gái út của nhà thơ, bà Phạm Thị Thuận, cũng tìm lại được khoảng 700 bài thơ của anh mình. Chọn ra 70 bài, bà mạnh dạn gửi dự thi giải Bách Việt.
Trong ngày thay mặt người anh đã khuất đi nhận giải, bà Thuận chia sẻ, gia đình bà đưa thơ của Phạm Phú Hải dự thi với mong muốn được một lần chính thức tri ân bạn bè, những người yêu mến thơ của ông và cũng để giữ bản quyền cho ông. Bà Thuận kể, lúc còn sống, chữ danh chưa bao giờ là điều quan trọng với Phạm Phú Hải, bởi nếu muốn, ông đã làm theo gợi ý của bạn bè từ ngày còn tỉnh táo. Với ông, làm thơ chỉ là một cách sống với một nửa cuộc sống thực, một nửa con người bị đánh mất trong gần suốt cuộc đời.
Sau giải Bách Việt cho Một hôm núi khóc, gia đình nhà thơ họ Phạm sẽ khép lại việc đóng mác cho thơ ông. Sẽ có thêm một tập thơ nữa được in trong năm nay, nhưng chỉ mang ý nghĩa tri ân. “Một tập thơ với khoảng vài chục bài thơ tình của anh tôi. Tôi tin anh ấy sẽ mỉm cười nơi chín suối”, bà Thuận nói.
Cuộc đời Phạm Phú Hải có nhiều điểm trùng hợp với nhà thơ Bùi Giáng: sinh ở Quảng Nam, mắc bệnh tâm thần, làm thơ hay và lạ. Nhiều người ví ông là Bùi Giáng thứ hai.
Sinh ngày 24.3.1916 (tức ngày 21.2. năm Bính Thìn)
Tại quê ngoại ở xã Phước Lộc, nay là xã Tịnh Sơn, huyện Sơn Tịnh.
Ông lớn lên và sống chủ yếu tại quê nội ở thị trấn Thu Xà, thuộc xã Nghĩa Hòa, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Đó là một thị trấn cổ, có nhiều Hoa kiều đến sinh cơ lập nghiệp. Nhờ giao thông thuận tiện, có sông lớn, gần cửa biển, nên Thu Xà đã từng có thời kỳ rất sầm uất, buôn bán thịnh vượng, nhưng đã dần sa sút từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai nổ ra.
