Thi sĩ xòe mở quạt cũng như mở toang cánh cửa lòng để hàng trăm con chim mộng từ khắp nơi bay về. Chàng thì thầm với em: “Hãy để tiếng lòng anh cùng với tiếng thùy dương ru em vào giấc ngủ; và nhớ chọn giấc mộng thật bình thường em nhé”.
Đọc Nguyễn Công Trứ, ai cũng cảm thấy ở thi nhân hai nhịp mạnh là chí nam nhi và tư tưởng hành lạc. Đọc sâu ông, vì vậy, thực chất là lý giải hai chiều kích đối lập nhau trong một con người này.
Đầu tháng 4, bất ngờ đụng Chu Lai ở Nha Trang. Từ xa thoáng một dáng gù gù và bộ đồ lính trận màu xám tro cải tiến mà nhà văn bận lâu nay. Không thể già hơn ở tuổi 70? Vẫn ria ấy, tóc kia. Không biết có mượn tí hóa chất nào không mà vẫn nhưng nhức đen. Khuôn mặt cùng khổ người như được ngàn cơ múi xoắn bện. Vẫn cái điếu cày với kiểu hút của giống trường hơi. Trời có cơi nới quỹ thời gian hằng sống mấy chục năm nữa cho Chu Lai thì nhà văn này coi bộ cũng chả thể già và khác?
Thoạt nghe, hai món thơ và mì Quảng thật khó dung hợp nhau. Thơ thuộc phạm trù hình nhi thượng, nói lên tình cảm và trí tuệ của con người thông qua ngôn ngữ nghệ thuật; mì Quảng thuộc phạm trù hình nhi hạ, chỉ nhằm đáp ứng đòi hỏi của cái bao tử. Thế nhưng với ông chủ quán mì sau đây thì hai món đó lại là một.
Đa phần thơ lục bát tồn tại trên thi đàn tuy vẫn theo thi luật truyền thống nhưng nội dung tình cảm cũng như hình thức nghệ thuật đã mở rộng hơn trước. Chúng tôi thử tìm hiểu những đổi thay đó và cố gắng nêu lên các nguyên nhân.
Có những người suốt cuộc đời làm thơ là liên tục những cuộc thử nghiệm. Phan Xuân Hạt không phải mất công loay hoay với trường phái này, xu hướng nọ. Làm thơ, với Phan Xuân Hạt, đơn giản là viết từ những bức xúc, thơ bật ra từ tâm trạng “Dây đàn căng thẳng”.
Tôi còn nhớ, có những đêm tháng 5.1975 ở Sài Gòn, tôi đã đạp xe đạp lang thang gần như sáng đêm. Đi kiếm bạn để chuyện trò bù khú. Dĩ nhiên hồi đó tôi chỉ có những bạn bè ở chiến khu, chiến trường và một số ít bạn học từ miền Bắc mới vào. Thành phố quân quản, có giới nghiêm hẳn hoi, nhưng chính vì vậy độ an toàn càng cao hơn.
Sinh ngày 24.3.1916 (tức ngày 21.2. năm Bính Thìn)
Tại quê ngoại ở xã Phước Lộc, nay là xã Tịnh Sơn, huyện Sơn Tịnh.
Ông lớn lên và sống chủ yếu tại quê nội ở thị trấn Thu Xà, thuộc xã Nghĩa Hòa, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Đó là một thị trấn cổ, có nhiều Hoa kiều đến sinh cơ lập nghiệp. Nhờ giao thông thuận tiện, có sông lớn, gần cửa biển, nên Thu Xà đã từng có thời kỳ rất sầm uất, buôn bán thịnh vượng, nhưng đã dần sa sút từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai nổ ra.
