“Văn hóa và sinh thái Nam bộ qua thơ và trường ca Thanh Thảo” là tên một tham luận tôi tham gia Hội thảo khoa học quốc tế “Văn hóa và sinh thái Nam bộ trong văn học Việt Nam”. Để phù hợp với số trang Tạp chí, chúng tôi xin giới thiệu phần đầu và phần kết của tham luận.
Bằng một tinh thần khoa học, tạm gác qua bên vấn đề ý thức hệ, khi cảm nhận về chiến tranh, thân phận con người trong chiến tranh, ta dễ nhận ra đã có sự đồng điệu, gặp gỡ giữa hai tâm hồn nghệ sĩ lớn này, nhất là ở ý thức hòa giải, tinh thần hòa hợp được nẩy sinh từ rất sớm - ngay trong lúc cuộc chiến diễn ra khốc liệt nhất mà hai người đang đứng ở hai đầu của cuộc chiến tranh ấy.
Chuyện “Tranh vân cẩu” trôi nổi giữa bầu trời như một biểu tượng của sự biến chuyển, đổi thay của trò đời thì ai cũng biết. Ở “Đám mây hình người thợ săn và con chó” thì Mây là một nhân vật chính. Sự biến đổi của nó chính là sự hóa thân thành các nhân vật. Nhân vật chính “Đám mây” có hình “Người thợ săn” và “Con chó” là bước thiên di của loài người vượt qua Siberie, Hoàng Hà, Trường Giang để dừng chân lại với Đồng Văn. Vì lẽ đó, những nhân vật này trong trường ca không còn là “vân cẩu mòng mòng” mà gắn chặt với ý đồ khai thác nội dung của tác giả.
Những cái hay, cái đẹp, cái tinh, cái quái trong Lục bát Bùi Giáng đã được nhiều người bàn đến. Nay, tôi xin được đề cập đến một mảng Lục bát không kém phần quan trọng trong thơ Trung Niên Thi Sĩ, đó là: Lục bát biến thể.
Có thể nói, với tất cả những gì Đỗ Lai Thúy thể hiện trong tác phẩm của mình, nhà lý luận phê bình này đã tạo nên một phong cách mà tôi tin là đã và sẽ còn ảnh hưởng rất nhiều trong những cây bút phê bình trẻ thế hệ sau. Đó là: Phong cách phê bình Đỗ Lai Thúy.
Đọc những “suy nghĩ về nghệ thuật” của Huy Cận và chùm thơ của Chế Lan Viên ở Tạp chí thơ số này, người đọc bất chợt phát hiện ra rằng, dù viết bằng hai thể loại khác nhau, nhưng những suy tư, trăn trở về nghệ thuật thơ của hai nhà thơ lớn này có những điểm gặp nhau khá thú vị. Tất nhiên, theo hai cách cảm nhận khác nhau của hai thể loại văn xuôi và thơ.
Ngày 10 tháng 11 năm 2020, tại Học viện Khoa học xã hội, số 477 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội, NCS. Nguyễn Thị Mỹ Hiền đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ Văn học; Chuyên ngành: Văn học Việt Nam; Mã số: 9 22 01 21; Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lưu Khánh Thơ và TS. Mai Bá Ấn.
Sinh ngày 24.3.1916 (tức ngày 21.2. năm Bính Thìn)
Tại quê ngoại ở xã Phước Lộc, nay là xã Tịnh Sơn, huyện Sơn Tịnh.
Ông lớn lên và sống chủ yếu tại quê nội ở thị trấn Thu Xà, thuộc xã Nghĩa Hòa, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Đó là một thị trấn cổ, có nhiều Hoa kiều đến sinh cơ lập nghiệp. Nhờ giao thông thuận tiện, có sông lớn, gần cửa biển, nên Thu Xà đã từng có thời kỳ rất sầm uất, buôn bán thịnh vượng, nhưng đã dần sa sút từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai nổ ra.
