Thế hệ chúng tôi đến với lục bát với câu hỏi lớn “làm sao khác với Nguyễn Du, làm sao khác với Nguyễn Bính, làm sao khác với Huy Cận?” Lục bát Du Tử Lê, như “Chuyết Kinh Thi,” Như “Đêm, Nhớ Trăng Saigòn,” Như “Cõi Tôi,” như những bài lục bát ở Úc Châu làm thành một lục bát khác. Một lục bát Du Tử Lê. Một lục bát khác Huy Cận. Một lục bát vượt Huy Cận. Vượt không có nghĩa là hơn. Thơ không có so sánh. Không có hơn kém. Vượt là khác. Là đẩy thơ đi tới. Là làm thơ thành thơ.
Căn bệnh trầm cảm của Nguyễn Hoàng Sơn là bởi những suy nghĩ về người anh ruột mất đột ngột sau ngày về hưu được nửa năm. Trong khi bố mẹ của ông đã ngót bách niên giai lão vẫn còn sống khỏe. Điều khiến Nguyễn Hoàng Sơn áy náy là trước ngày mất dăm hôm, người anh cả ấy có đến chơi nhà ông và trong câu chuyện anh em có sự bất hòa, người anh nói: “Tao sẽ không bao giờ đến cái nhà này nữa!”. Câu nói định mệnh đó cũng là lời chào vĩnh biệt của người anh. Câu nói ám ảnh Nguyễn Hoàng Sơn đến nỗi, sau sự ra đi của người anh, ông đã bị một cú sốc tinh thần rất lớn, ông đã phải bán đi chiếc xe ô tô vì không đủ sức khỏe để cầm lái. Ông cũng ít nói hơn, những câu chuyện thưa dần ngay cả với vợ con, với các cháu. Ông lặng lẽ đóng phòng văn để đọc lại những tác phẩm kinh điển một thời của văn học Việt Nam như “Bỉ vỏ”, “Những ngày thơ ấu”…
Với nhà văn Đặng Thai Mai thì lại khác. Thời kỳ Mặt trận Dân chủ cuối những năm 1930, khi cha tôi đến với phong trào Truyền bá quốc ngữ, bắt đầu bằng việc uốn nắn cho những người thất học tập viết chữ i chữ t, thì nhà văn Đặng Thai Mai chính là một trong những người sáng lập ra phong trào này; khi cha tôi mới kiếm được chân thư ký sở Đoan (sở thuế quan) của chính quyền bảo hộ, còn đang lo lập thân, tìm con đường đi cho mình, thì ông Đặng Thai Mai là người được Đảng Cộng sản giới thiệu tranh cử vào Viện Dân biểu Trung Kỳ... Nhưng chính sự cách biệt về danh phận mới là điều đáng nói. Khi ấy ông Đặng Thai Mai đã là người có uy tín lớn trong xã hội, là một cây bút có tên tuổi, một học giả uyên thâm, vị giáo sư đáng kính của trường Thăng Long được quốc dân trông cậy. Còn cha tôi mới đang âm thầm đến với văn chương, thậm chí còn chưa có sách ở đời. Những bài tiểu luận, những tiểu thuyết lịch sử ông đăng dài kỳ trên Tri Tân, thực ra mới chỉ được biết đến trong giới khảo cứu hơn là văn chương.
Nhà phê bình Nguyễn Hoàng Đức đưa ra kiến giải: “Văn thơ là con đường chủ đạo huyết mạch của một nền văn hóa, tôi rất hiểu cũng như rất thận trọng khi đưa ra đánh giá, bởi vì đánh giá là bình xét những cây bút, những tác giả, những con người tham gia vào cuộc phiêu lưu tìm mảnh đất sáng tạo, vì thế không cho phép ai đó được phiên phiến, qua loa hoặc ngạo mạn đưa ra đánh giá. Vậy thì một lần nữa chúng ta lại phải xem xét lại đánh giá của Hội Nhà văn, nói chung: Văn học Việt Nam chưa có tác phẩm xứng đáng ngang tầm thời đại, mới chỉ có tác phẩm bé và vừa. Về sáng tạo thiên bẩm, đã nhiều lần tôi tranh luận và đưa ra ý kiến khó mà phản bác rằng: thiên bẩm trong sáng tạo ở Việt Nam khó có ai vỗ ngực được nhiều hơn nhà thơ Trần Đăng Khoa. Đó là nhà thơ số 1 lúc trẻ con. Nhưng khi lớn lên, Trần Đăng Khoa đứng số mấy? Có trưởng thành? Có thành thi hào thi bá gì không?”
Ở phố Lãn Ông, Hà Nội trước đây có ba người hiền nổi tiếng về văn chương: nhà thơ Lê Đạt, nhà văn Trần Chiến và nhà thơ Vũ Đình Văn. Họ đều ở nhà bên dãy số lẻ. Nhà thơ trẻ tài hoa Vũ Đình Văn đã hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. Còn “Trưởng lão” thơ hai-câu Lê Đạt cũng đã qua đời năm 2008. Giờ chỉ còn lại Trần Chiến, người từng 2 lần đoạt giải thưởng uy tín của Hội Nhà văn Hà Nội.
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng định nguyên nhân xuất hiện bài viết này: “Tôi đến dự Hội thảo về Nguyễn Huy Tưởng sáng 24/9/2010 là do nhận lời mời của con trai nhà văn. Từ vài tháng trước trở lại đây, Nguyễn Huy Thắng đã vài ba lần gọi điện thoại cho tôi, đề nghị tôi viết tham luận. Tôi đang bận nên chỉ nhận lời phát biểu. Thắng hỏi kỹ tôi sẽ nói đề tài gì, tôi nói đề tài “Nguyễn Huy Tưởng với trách nhiệm xã hội của nhà văn”. Sáng 24/9 tôi tới hội trường số 9 Nguyễn Đình Chiểu dự hội thảo, chỉ mong được nói sớm rồi trở ra Thư viện với các việc đang bỏ dở. Xem tờ chương trình thấy mình được bố trí nói thứ 8, thấy hơi muộn, nhưng dằn lòng ngồi lại. Chị Phạm Thị Thành ngồi cạnh bảo anh sẽ được nói trước tôi; tôi chìa cho chị xem mảnh giấy nhỏ bằng ba ngón tay ghi 2 gạch đầu dòng sẽ nói, bảo tôi sẽ nói ngắn. Lần lượt, tới Phạm Xuân Nguyên, rồi Vũ Quần Phương… vẫn trong thứ tự. Gần tới mình rồi. Tôi nhấp ngụm nước, chuẩn bị đứng lên. Vậy mà không, người điều khiển chương trình mời người khác, rồi người khác nữa, người khác nữa… Rồi gia đình nhà văn nói lời cảm ơn. Rồi nhà xuất bản Kim Đồng đọc tổng kết. Rồi hội thảo giải tán. Không ai trong ban tổ chức hội thảo hay gia đình nhà văn có một lời nào với tôi. Tôi ra về trong tâm trạng hối hận vì đã tới cái hội trường số 9 Nguyễn Đình Chiểu này. Người có tham luận viết sẵn có thể nộp ban tổ chức, còn tôi, những lời định nói vẫn còn trong đầu, tôi phải làm gì? Chỉ có cách viết nó ra rồi mới có thể đi làm việc khác. Tôi đã viết ra, và bây giờ tôi gửi cho, trước tiên, trang web Hội Nhà Văn, xin đề nghị đăng nguyên văn, kể cả đoạn thuyết minh này, cho biết vì sao đây lại là Ý KIẾN CHƯA PHÁT BIỂU TẠI HỘI THẢO VỀ NGUYỄN HUY TƯỞNG. Tôi cũng sẽ gửi đến một vài trang blog khác, luôn thể để bạn đọc kiểm tra xem những ai thích biên tập cắt xén của nhau và biên tập cắt xén như thế nào. Còn về nội dung, sẽ mỗi người một kiểu nhận xét, ấy là đương nhiên”
Để đáp ứng trúng nhịp đề tài mới, nóng kia, nhà thơ viết như thế nào? Người làm thơ hôm nay còn có quyền cho phép mình tái sử dụng thủ pháp nhàm cũ với nhịp thơ rù rì như đã từng không? Hoặc, những hạn từ mòn sáo đèm đẹp nhằm vuốt ve mặc cảm còn cần thiết có mặt trong thơ hôm nay nữa không? Cuộc sống thay đổi buộc nhà thơ thay đổi lối nhìn và thay đổi cả lối viết. Ở khía cạnh này nữa, thơ của thi sĩ Kinh ở Tây Nguyên và thơ của các cây bút Chăm có cuộc chuyển đổi mạnh mẽ.
Trò chơi có lẽ luôn tồn tại cùng chúng ta, và những lý thuyết đầu tiên về chúng ở Phương Tây phải lần lại từ thời Hi Lạp cổ đại. Chẳng hạn, Heraclitus, Aristotle và Plato đã xem trò chơi như những cuộc so tài trí, thể lực, sức mạnh hợp lệ. Ở thời Hi Lạp cổ đại, trò chơi là một phần trong đời sống giải trí của cộng đồng, không phải chỉ trong hình thức những cuộc thi đấu thể thao mà còn trong các nghi thức tôn giáo và liên quan tới các trình diễn sân khấu, cũng như các tranh luận giữa những người có học và các nhà tu từ học.
NTT: Từ hôm có tin Phó TGĐ đài THVN Trần Đăng Tuấn tuyên bố rút khỏi nơi mà anh đã mấy chục năm gắn bó gây dựng… tôi rất muốn ngồi chơi với anh xem sự thể thế nào. Thật may, vợ chồng anh đã ghé nhà hàng Hải Đăng (105A2 – phố Nguyễn Khánh Toàn) uống rượu cùng Xuân Ba, Hồng Thanh Quang, Hải Đăng và tôi. Ngọc Trâm như trẻ ra, còn Tuấn vẫn thế, vẫn cặp kính trong nhìn đời thật trong. Tôi chưa hỏi chuyện thì đã biết là anh sẽ không thay đổi quyết định của mình. Nhưng có điều làm tôi bất ngờ khi Xuân Ba đọc một bài thơ của Tuấn có những câu rất nén mình: ”Đời nén Có thành Không/Đất nén Sông thành Bể/Rừng nén Hương thành Quế/Nhọc nhằn, tôi nén tôi!”. Thì ra Tuấn vừa làm truyền hình vừa lặng lẽ làm thơ. Và anh đã đọc mấy bài thơ mới. Thơ của anh là những trăn trở về đời, về người, và luôn đau đáu về điều Tốt. Tôi đề nghị anh cho mấy bài thơ để bạn bè cùng chia sẻ, và Tuấn mở con di động bắn thơ sang máy tôi. Anh đã làm thơ không phải trên máy tính hay trong sổ tay mà làm thơ trên máy điện thoại…
Sinh ngày 24.3.1916 (tức ngày 21.2. năm Bính Thìn)
Tại quê ngoại ở xã Phước Lộc, nay là xã Tịnh Sơn, huyện Sơn Tịnh.
Ông lớn lên và sống chủ yếu tại quê nội ở thị trấn Thu Xà, thuộc xã Nghĩa Hòa, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Đó là một thị trấn cổ, có nhiều Hoa kiều đến sinh cơ lập nghiệp. Nhờ giao thông thuận tiện, có sông lớn, gần cửa biển, nên Thu Xà đã từng có thời kỳ rất sầm uất, buôn bán thịnh vượng, nhưng đã dần sa sút từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai nổ ra.
.jpg)
Căn bệnh trầm cảm của Nguyễn Hoàng Sơn là bởi những suy nghĩ về người anh ruột mất đột ngột sau ngày về hưu được nửa năm. Trong khi bố mẹ của ông đã ngót bách niên giai lão vẫn còn sống khỏe. Điều khiến Nguyễn Hoàng Sơn áy náy là trước ngày mất dăm hôm, người anh cả ấy có đến chơi nhà ông và trong câu chuyện anh em có sự bất hòa, người anh nói: “Tao sẽ không bao giờ đến cái nhà này nữa!”. Câu nói định mệnh đó cũng là lời chào vĩnh biệt của người anh. Câu nói ám ảnh Nguyễn Hoàng Sơn đến nỗi, sau sự ra đi của người anh, ông đã bị một cú sốc tinh thần rất lớn, ông đã phải bán đi chiếc xe ô tô vì không đủ sức khỏe để cầm lái. Ông cũng ít nói hơn, những câu chuyện thưa dần ngay cả với vợ con, với các cháu. Ông lặng lẽ đóng phòng văn để đọc lại những tác phẩm kinh điển một thời của văn học Việt Nam như “Bỉ vỏ”, “Những ngày thơ ấu”…
Hội nhập bao giờ cũng đem lại cái tốt. Người ta cứ cố tình nhầm điều đó, cho hội nhập và cơ chế thị trường sẽ làm hại những thứ của ta. Thực tế hội nhập luôn đem lại sự phát triển và cơ chế thị trường đã đem lại cuộc sống đầy đủ như hiện nay. Trước đây, chúng tôi đã phải sống trong cả một thời kỳ bao cấp dài khốn khó, thiếu thốn đủ điều. Nay văn học trong cơ chế thị trường đã phát triển hơn, văn học nước ngoài vào Việt Nam càng nhiều sẽ làm cho văn học Việt Nam càng phát triển nhanh hơn, đó là quy luật.
Nhà phê bình Nguyễn Hoàng Đức đưa ra kiến giải: “Văn thơ là con đường chủ đạo huyết mạch của một nền văn hóa, tôi rất hiểu cũng như rất thận trọng khi đưa ra đánh giá, bởi vì đánh giá là bình xét những cây bút, những tác giả, những con người tham gia vào cuộc phiêu lưu tìm mảnh đất sáng tạo, vì thế không cho phép ai đó được phiên phiến, qua loa hoặc ngạo mạn đưa ra đánh giá. Vậy thì một lần nữa chúng ta lại phải xem xét lại đánh giá của Hội Nhà văn, nói chung: Văn học Việt Nam chưa có tác phẩm xứng đáng ngang tầm thời đại, mới chỉ có tác phẩm bé và vừa. Về sáng tạo thiên bẩm, đã nhiều lần tôi tranh luận và đưa ra ý kiến khó mà phản bác rằng: thiên bẩm trong sáng tạo ở Việt Nam khó có ai vỗ ngực được nhiều hơn nhà thơ Trần Đăng Khoa. Đó là nhà thơ số 1 lúc trẻ con. Nhưng khi lớn lên, Trần Đăng Khoa đứng số mấy? Có trưởng thành? Có thành thi hào thi bá gì không?” 
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng định nguyên nhân xuất hiện bài viết này: “Tôi đến dự Hội thảo về Nguyễn Huy Tưởng sáng 24/9/2010 là do nhận lời mời của con trai nhà văn. Từ vài tháng trước trở lại đây, Nguyễn Huy Thắng đã vài ba lần gọi điện thoại cho tôi, đề nghị tôi viết tham luận. Tôi đang bận nên chỉ nhận lời phát biểu. Thắng hỏi kỹ tôi sẽ nói đề tài gì, tôi nói đề tài “Nguyễn Huy Tưởng với trách nhiệm xã hội của nhà văn”. Sáng 24/9 tôi tới hội trường số 9 Nguyễn Đình Chiểu dự hội thảo, chỉ mong được nói sớm rồi trở ra Thư viện với các việc đang bỏ dở. Xem tờ chương trình thấy mình được bố trí nói thứ 8, thấy hơi muộn, nhưng dằn lòng ngồi lại. Chị Phạm Thị Thành ngồi cạnh bảo anh sẽ được nói trước tôi; tôi chìa cho chị xem mảnh giấy nhỏ bằng ba ngón tay ghi 2 gạch đầu dòng sẽ nói, bảo tôi sẽ nói ngắn. Lần lượt, tới Phạm Xuân Nguyên, rồi Vũ Quần Phương… vẫn trong thứ tự. Gần tới mình rồi. Tôi nhấp ngụm nước, chuẩn bị đứng lên. Vậy mà không, người điều khiển chương trình mời người khác, rồi người khác nữa, người khác nữa… Rồi gia đình nhà văn nói lời cảm ơn. Rồi nhà xuất bản Kim Đồng đọc tổng kết. Rồi hội thảo giải tán. Không ai trong ban tổ chức hội thảo hay gia đình nhà văn có một lời nào với tôi. Tôi ra về trong tâm trạng hối hận vì đã tới cái hội trường số 9 Nguyễn Đình Chiểu này. Người có tham luận viết sẵn có thể nộp ban tổ chức, còn tôi, những lời định nói vẫn còn trong đầu, tôi phải làm gì? Chỉ có cách viết nó ra rồi mới có thể đi làm việc khác. Tôi đã viết ra, và bây giờ tôi gửi cho, trước tiên, trang web Hội Nhà Văn, xin đề nghị đăng nguyên văn, kể cả đoạn thuyết minh này, cho biết vì sao đây lại là Ý KIẾN CHƯA PHÁT BIỂU TẠI HỘI THẢO VỀ NGUYỄN HUY TƯỞNG. Tôi cũng sẽ gửi đến một vài trang blog khác, luôn thể để bạn đọc kiểm tra xem những ai thích biên tập cắt xén của nhau và biên tập cắt xén như thế nào. Còn về nội dung, sẽ mỗi người một kiểu nhận xét, ấy là đương nhiên”
